"Orońsko. 17 km w linii prostej" to tytuł wystawy przygotowanej przez Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku w Mazowieckim Centrum Sztuki Współczesnej "Elektrownia". Na wernisaż zapraszamy 22 kwietnia o godzinie 17.00. Wystawa będzie czynna do 30 lipca.

Uczestnicy: Magdalena Abakanowicz, Paweł Althamer, Sylwester Ambroziak, Mirosław Bałka, Krzysztof M. Bednarski, Michalina Bigaj, Tatiana Czekalska i Leszek Golec, Tomasz Domański, Barbara Falender, Wojciech Fangor, Miłosz Flis, Bogusław Gabryś, Władysław Hasior, Maria Jarema, Jerzy Jarnuszkiewicz, Marek Kijewski i Małgorzata Malinowska, Katarzyna Kobro, Bartosz Kokosiński, Tadeusz Koper, Grzegorz Kowalski, Jarosław Kozakiewicz, Edward Krasiński, Piotr Kurka, Natalia Lach-Lachowicz, Artur Malewski, Sławoj Ostrowski, Marta Pszonak, Adam Rzepecki, Martyna Szwinta, Stanisław Szyba, Henryk Albin Tomaszewski, Magdalena Więcek-Wnuk, August Zamoyski, Wojciech Zasadni, Barbara Zbrożyna

Kurator: Eulalia Domanowska

Współpraca: Anna Podsiadły, Henryk Gac

Wystawa „Orońsko. 17 km w linii prostej” została przygotowana przez Centrum Rzeźby Polskiej na bazie kolekcji instytucji i prac artystów z nią związanych. Spośród blisko 2000 dzieł wybrano kilkadziesiąt rzeźb, obiektów i instalacji, prac artystów różnych generacji. Po prezentacji zatytułowanej „Inny świat”, która odbyła się zimą tego roku w Galerii Biura Wystaw Artystycznych w Ostrowcu Świętokrzyskim, obecna wystawa jest drugą z kolei próbą spojrzenia na orońskie zbiory dokonaną przez nową dyrektor Eulalię Domanowską.

Orońska kolekcja rzeźby była budowana przez ostatnie 30 lat przez kolejnych dyrektorów artystycznych instytucji: Jana St. Wojciechowskiego, Lecha Karwowskiego i Mariusza Knorowskiego, a także artystów i środowisko rzeźbiarskie. Znajdziemy w niej przykłady rzeźby polskiej od początku XX wieku po czasy współczesne. Najstarsze dzieła pochodzą z pierwszej dekady minionego stulecia. Są to dzieła klasyków – Konstantego Laszczki i Stanisława Ostrowskiego. Z dwudziestolecia międzywojennego posiadamy prace tak znakomitych artystów jak Katarzyna Kobro, Maria Jarema czy August Zamoyski.

Powojenne czasy przynoszą ekspresyjne przykłady twórczości Zofii Woźnej, Bronisława Chromego czy Józefa Szajny. Kolejne eksponaty z lat 60. i 70. – Jerzego Jarnuszkiewicza, Barbary Zbrożyny, Magdaleny Więcek – ukazują zwrot ku nowoczesności. Pojawiają się przykłady rzeźby abstrakcyjnej i konceptualnej, ale dominującą tendencją polskiej sztuki pozostaje figuracja. Centrum posiada także dzieła artystów czerpiących z tradycji sztuki ludowej i związanych z zakopiańską Szkołą Kenara, jak Stanisław Kulon, Antoni Rząsa i Władysław Hasior. Kolejną grupę stanowią prace abstrakcyjne, organiczne bądź geometryczne, m.in. Edwarda Łazikowskiego, Antoniego Starczewskiego czy Macieja Szańkowskiego.

W Orońsku pod koniec ubiegłego wieku pracuje wybitna polska artystka Magdalena Abakanowicz. W Galerii Wozownia można zobaczyć jej stale prezentowaną pracę „Ukon” z cyklu „Gry wojenne” wykonaną w 1995 roku.

Przemiany polityczne w kraju powodują też zmiany w sztuce po 1989 roku. Pojawiają się tendencje postmodernistyczne i nowa ekspresja. Do Orońska trafiają uczestnicy grupy Neue Bieriemiennost. W zbiorach reprezentują ją prace Marka Kijewskiego, Mirosława Filonika i Mirosława Bałki. Tutaj nieco później pracuje Sylwester Ambroziak. W latach 90. organizowane są warsztaty, na których pojawia się Grzegorz Kowalski wraz ze swoją słynną „Kowalnią”. Silne osobowości twórcze zdominowały polską scenę artystyczną, inicjując nurt sztuki krytycznej, mocno angażującej twórcę i widza w dialog społeczno-polityczny. Dołączyli do nich artyści z innych środowisk, uprawiający podobny nurt. W kolekcji reprezentują go dzieła Grzegorza Klamana, Roberta Rumasa i Doroty Nieznalskiej. Z tego czasu pochodzi też niewielkich rozmiarów ceramiczny autoportretPawła Althamera. Centrum posiada sporą grupę prac rzeźbiarskiego duetu Marek Kijewski i Małgorzata Malinowska „Kocur”, którzy od 1996 roku pracują razem aż do śmierci artysty w 2007 roku. Ich twórczość inspirowana pop-artem jest najdobitniejszym przykładem jego wykorzystania w polskiej sztuce w dobie postmodernistycznych poszukiwań i reakcji na nową rzeczywistość i nową sytuację ekonomiczno-kulturową kształtującą się w naszym kraju od wczesnych lat 90.

W tych czasach pojęcie sztuki rzeźbiarskiej w Polsce poszerza się. Obok form tradycyjnie rzeźbiarskich pojawiają się obiekty artystyczne, instalacje przestrzenne i świetlne, a wreszcie rzeźby wirtualne i animacje komputerowe. Wystawy i twórczość artystów stają się coraz bardziej złożone i kompleksowe. Zaczynają oddziaływać na różne nasze zmysły. Artyści posługują się synestezją[1]. Pojawiają się multimedia, film, fotografia, grafika komputerowa i działania performatywne. Ostatnio do naszej kolekcji zakupiliśmy prace młodych i średniej generacji artystów, którzy reprezentują różnorodne tendencje i interesują się aktualnymi zjawiskami współczesnej kultury, takimi jak ekologia, posthumanizm czy pacyfizm. Na wystawie pokazujemy część tych nowych nabytków: prace Artura Malewskiego, Martyny Szwinty, Miłosza Flisa, Michaliny Bigaj czy Wojciecha Zasadniego. Wszyscy uczestniczyli w Triennale Młodych – przeglądzie najciekawszych debiutujących osobowości, który odbywa się w Orońsku z inicjatywy Jana Berdyszaka od 1992 roku.

Kolekcjonowanie współczesnej sztuki i określenie profilu kolekcji jest zadaniem niełatwym. Jednakże Centrum Rzeźby Polskiej będzie zbierać aktualne prace najciekawszych polskich, a także zagranicznych artystów, które – jak mamy nadzieję – nie tylko podniosą wartość naszej kolekcji, ale także stworzą reprezentatywny zbiór służący edukacji. Dotyczy to zwłaszcza kolekcji parkowej, która będzie przebudowywana w Orońsku w następnych latach. Praca „Przejście”Jarosława Kozakiewicza, a także prezentowany na obecnej wystawie „Czajniczek” Marty Pszonak są jej nowym początkiem.

Wystawa pokazuje różne poetyki i sposoby widzenia, jakimi operowali bądź ciągle operują prezentowani artyści proponujący widzowi inny świat. Wystawa jest także prezentacją części kolekcji orońskiej, w której zasadniczym kryterium doboru eksponatów jest ranga artysty i wartość jego dzieła w odniesieniu do zjawisk polskiej i światowej sztuki. Znalazły się tutaj nie tylko rzeźby, ale także obiekty, instalacje oraz video, m.in. Sylwestra Ambroziaka. Prezentację naszej kolekcji uzupełnia film o Centrum Rzeźby Polskiej autorstwa Róży Fabjanowskiej i Sławomira Malcharka, który przybliża widzom to miejsce sztuki położone w dziewiętnastowiecznej posiadłości Józefa Brandta, a także opowiada o planach jego rozwoju. W trakcie trwania wystawy ukaże się katalog przygotowany wspólnie przez Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku i Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia w Radomiu.

 Eulalia Domanowska